Basın Bayramı ve Medyanın Yeni Gerçekleri
Gazetecilik, demokratik toplumların vazgeçilmez yapı taşlarından biri. Bilgiye erişim hakkı ve doğru bilgilendirilme, özgür ve tarafsız basınla mümkün olmakla birlikte, günümüz dünyasında gazetecilik mesleği, giderek daha zor koşullarda yürütülmekte. Dijitalleşme, yapay zekâ ve sosyal medya gibi dönüşümler, gazeteciliğin dinamiklerini hızla değiştirirken, medya okuryazarlığının önemi de her geçen gün artmakta. Bu bağlamda, Gazeteciler ve Basın Günü vesilesiyle Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi (UKÜ) İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölüm Başkanı Prof. Dr. Jonathan Stubbs, günümüz basınının karşı karşıya olduğu zorlukları, etik sorunları ve genç gazeteciler için başarıya giden yolu ele aldı.
1. Basın özgürlüğü, demokrasinin temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Sizce günümüzde bu özgürlük ne durumda ve nasıl bir evrim geçiriyor?
Dünyanın birçok ülkesinde gazeteciler artan siyasi baskılarla karşı karşıya kalıyor ve bu durum yaygın bir oto sansüre yol açıyor. Bu sorun ekonomik zorluklarla daha da ağırlaşıyor – haber endüstrisinin önemli bir bölümü mali açıdan güvencesiz hâle geldiği için, gazetecilerin ve haber kuruluşlarının siyasi baskılara direnmesi çok daha zor hâle geliyor.
2. Dijitalleşmenin gazetecilik üzerindeki etkisini nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce geleneksel gazetecilik ile dijital gazetecilik arasındaki en önemli fark nedir?
Dijital araçlar gazeteciler için son derece değerli. Haber okuyucuları açısından bakıldığında, basılı yayınlardan ve geleneksel medya kanallarından dijital platformlara geçiş hem kolaylık hem de maliyet açısından büyük avantajlar sundu. Ancak dijitalleşme, haber kuruluşlarının iş modellerini ciddi biçimde sarstı ve birçok medya kuruluşu para kazanmanın yeni yollarını bulmakta zorlandı. Aynı zamanda dijitalleşme, gücü büyük teknoloji şirketlerinin eline verdi – bu dev şirketler, güvenilir ve bağımsız gazetecilik konusunda genellikle pek endişe taşımazlar.
3. Medya okuryazarlığı neden günümüzde bu kadar önemli hâle geldi? Üniversiteler bu konuda nasıl bir rol oynamalı?
Medya okuryazarlığı her zamankinden daha kritik bir hâle geldi. Özellikle yapay zekâ sayesinde gerçekçi görünen metinler, görseller, ses kayıtları ve hatta videolar üretmek son derece kolaylaştı ve sosyal medya platformları bu içeriklerin çok geniş kitlelere ulaştırılmasını mümkün kılıyor. Bu nedenle, her yaştan medya tüketicisinin önüne çıkan bilgilere – özellikle de kendi inançlarını onaylıyor gibi görünenlere – şüpheyle yaklaşmayı öğrenmesi son derece önemli.
4. Günümüzde gazetecilerin karşılaştığı en acil etik sorunlar nelerdir? Bu sorunlarla başa çıkmak için nasıl bir yaklaşım önerirsiniz?
Gazetecilerin ve haber kuruluşlarının karşı karşıya kaldığı en acil etik sorunlar, üzerlerinde oluşan siyasi ve ekonomik baskılara karşı direnebilme yetileridir. Bu gerçekten çok zor bir durum – açıkçası bu konuda gerçekçi bir çözüm öneremiyorum.
5. Genç iletişimciler ve gazetecilik öğrencileri için gazetecilikte başarıya ulaşmanın en kritik unsurları nelerdir? Onlara ne tavsiye edersiniz?
Yeni teknolojilere ve dağıtım platformlarına hâkimiyet, günümüzde elbette olmazsa olmaz. Modern gazeteciler her zamankinden daha geniş bir beceri yelpazesine ihtiyaç duyuyor – örneğin ses ve video üretimi ile düzenleme yetenekleri artık temel hâle geldi. Ayrıca, gazeteciler giderek daha girişimci bir yaklaşıma yöneliyor – bağımsız olabilmek için kendi şirketlerini kurmaları gerekebiliyor. Öte yandan, derinlemesine haber araştırması yapma, açık ve etkili yazma ile eleştirel düşünme gibi geleneksel beceriler hâlâ temel önemde – bu beceriler asla geçerliliğini yitirmeyecek.